ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΑΞΙΖΕΙ

Το Rock και η Ποίηση / Eleanor Rigby

Λεπτομέρειες: Savvas Sinodinos - 15 Ιούνιος 2020

Το Rock και η Ποίηση/Eleanor Rigby

Στην ταινία “Dangerous Minds”, μία δασκάλα (Michelle Pfeiffer), προσπαθούσε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών της στην ποίηση. Αλλά όχι στην ποίηση του Frost ή του Dickinson. Ούτε του Angelo ή του McKuen. Το αντικείμενο ήταν η ποίηση του Bob Dylan. Η ποίηση της Rock μουσικής. Και όπως δούλεψε για εκείνη (σεναριακά βέβαια, αλλά η ιδέα ήταν εκεί), το ίδιο δούλεψε και για μένα. Θυμάμαι ότι έμενα έκπληκτος κάθε φορά που “ανακάλυπτα” το περιεχόμενο ενός Rock τραγουδιού και αντιλήφθηκα ότι τελικά η Rock μουσική, (αλλά και η μουσική γενικότερα ή η τέχνη –αν θέλετε-) δεν είναι ... αστείο. Είναι ένα όπλο για να πεις πράγματα. Για να διαδηλώσεις τις αντιρρήσεις σου στις εκάστοτε πολιτικές συνομωσίες, για να “πολεμήσεις” για την Ειρήνη, αλλά να εξομολογηθείς και τον έρωτά σου για ένα συγκεκριμένο άτομο του άλλου φύλλου. Και αυτό το τελευταίο, έχει κι’ αυτό πολιτικές προεκτάσεις και πολιτικό αποτέλεσμα. Γιατί με τη μουσική, γίνεσαι καλύτερος. Ευαισθητοποιείσαι. Κάνεις τον κόσμο σου και το μέσα σου ομορφότερο. Έτσι σαν αποτέλεσμα, δεν θα μπορεί εύκολα ο κάθε πολιτικάντης να σε σέρνει στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στη Λιβύη ή οπουδήποτε αλλού. (Η προέκταση εδώ, είναι ότι ακόμα και αυτοί που ασκούν την εξουσία, θα είναι και αυτοί καλύτεροι μέσα τους και δεν θα έχουν κανένα λόγο να σκέφτονται περί Ιράκ, Ιράν κλπ…).

Ω Θεέ μου, τι ρομαντικός που είμαι...

Η Rock μουσική έχει ένα σπουδαίο όπλο. Την Αγγλική γλώσσα. Με βάση και όπλο λοιπόν τη γλώσσα, είναι πολύ εύκολο ένα τραγούδι σαν το “Ohio” του Neil Young, να κάνει το γύρο του κόσμου και να πληροφορήσει τον πλανήτη για τα πεπραγμένα του Mr. Nixon και να του αμαυρώσει την εικόνα. Έσκυβα λοιπόν κάθε φορά πάνω από τα τραγούδια που έφταναν στα αυτιά μου και όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν, μου έβαλαν ένα ερώτημα, αλλά ταυτόχρονα μου έδωσαν και την απάντηση στο ερώτημα αυτό: Τι είναι αυτό που εξακολουθεί να είναι εδώ όλα αυτά τα χρόνια και να παραμένει δημοφιλέστατο; Η Rock μουσική φυσικά. Μην ξεχνάτε και άλλο ένα ερώτημα: Πόσοι αγοράζουν ποίηση σήμερα;

Μπράβο λοιπόν στην δασκάλα που είχε την ιδέα να διδάσκει Rock ποίηση. Είχε βλέπετε στόχο να κάνει τους μαθητές της να εκτιμήσουν (μέσω της Rock) την ποίηση γενικώς, και να καταλάβουν και να εκτιμήσουν τις επιλογές τους στη μουσική.

Χωρίς να το έχω συνειδητοποιήσει, αλλά και –προπάντων- χωρίς να έχω τέτοιους …δασκάλους, είχα μπει κι’ εγώ σ’ αυτό το κανάλι. Δεν ήξερα πώς και πού θα καταλήξει όλο αυτό, αλλά σιγά-σιγά, μάθαινα όλα τα τραγούδια απ’ έξω και χωρίς να το θέλω, διδασκόμουν κανόνες ποίησης και στιχουργικής!!!

Ο ποιητής ας πούμε, πρέπει να κάνει διάφορες επινοήσεις:
-Να χρησιμοποιεί συμβολισμούς.
-Να έχει το ταλέντο να επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη.
-Να δημιουργεί εικόνες.
-Να χρησιμοποιεί έννοιες μεταφορικές.
-Να ξέρει να οξύνει τις αισθήσεις του αναγνώστη. (Όραση, Αφή, Ακοή κλπ…)
-Να χρησιμοποιεί το contrast.
Επειδή όμως εδώ μας αφορά και η τραγουδοποιία, ο αναγνώστης είναι και ακροατής. Άρα, ένα λόγο έχει και η μουσική. Πρέπει να υπάρξουν και μουσικές επινοήσεις.

Υπάρχουν φυσικά πολλά τραγούδια για να αναφερθώ και ήδη όπως γνωρίζετε ασχολούμαι με αυτό. Θα πω όμως λίγα λόγια για το "American Pie". Γιατί το "American Pie"; Για πολλούς λόγους. Ένας είναι, ότι το τραγούδι είναι γνωστό. Ένας άλλος είναι, ότι υπάρχουν μέσα σ’ αυτό πολλές “ποιητικές επινοήσεις”. Έπειτα είναι και οι αλληγορίες που έχει. Με λίγα λόγια, το "American Pie" είναι ολόκληρο μία αλληγορία και “καδράρει” μία ολόκληρη δεκαετία σε έξη κουπλέ. Διδάσκει ιστορία καλύτερα από κάθε άλλο βιβλίο ...ιστορικό. Είναι ένα ντοκουμέντο και δίκαια ο δημιουργός του έμεινε στην ιστορία της Rock μουσικής και ας μην έκανε τίποτα άλλο σπουδαίο. Είναι ένα τραγούδι που αναφέρεται στη μουσική των ‘60s. Ο Don McLean, κάνει μία μικρή αναφορά στα ‘50s στην εισαγωγή του τραγουδιού και παρ’ όλο που η απώλεια των Holly, Valens & Bopper (Φεβρουάριος 1959), ήταν η αρχική του –φόρος τιμής- έμπνευση, περνάει εν συνεχεία στα ‘60s και μένει εκεί (αγγίζοντας τις παρυφές της δεκαετίας του 70), αναφερόμενος στα πολιτικά αλλά και στα μουσικά γεγονότα της δεκαετίας. Οι μουσικοί που αναφέρονται εδώ, είναι ο Elvis, ο Dylan, οι Beatles, οι Byrds, οι RollingStones και άλλοι. Θα αφήσω τον Elvis, επειδή δεν έγραφε τα τραγούδια που έλεγε, οπότε δεν ανήκει στην …ποιητική ομάδα.

-Bob Dylan: Φυσικά ο Bob Dylan. Και βέβαια ο Bob Dylan. Αυτός ηγείται των Rock ποιητών. Δίδαξε (και διδάσκει) την τέχνη της τραγουδοποιίας.

-Rolling Stones: Μόνο για το "Sympathy for the Devil", το αξίζουν.

-Byrds: Σχολή!

-Neil Young: Δεν αναφέρεται στο "AmericanPie", αλλά είναι κι’ αυτός ένας σπουδαίος ποιητής, όπως είναι και ο RayDavies, ο IanAnderson, αλλά και ο PaulSimon.

-Beatles: Οι Lennon/McCartney, είναι ότι καλύτερο και δημιουργικότερο έχει να δείξει η Rock μουσική στην ιστορία της, σε ντουέτο τραγουδοποιών/ποιητών. Θα δούμε ένα τραγούδι τους πιο κάτω.

Δεν έχουμε τρόπο να ξέρουμε τι είχαν στο μυαλό τους οι Lennon/McCartney, όταν έγραφαν για “όλους τους μοναχικούς ανθρώπους”, μπαίνοντας όμως μέσα στο στίχο, θα δείτε πως είναι ένας πολύ καλός τρόπος –ο μοναδικός θα έλεγα- για να κάνετε το τραγούδι “δικό σας”. Για να φέρετε τον ποιητή “κοντά σας. Πιο κοντά σας”. Ύστερα, βάλτε το CD να παίξει μερικές φορές. Αν όση ώρα το ακούτε, νοιώθετε ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, μην ανησυχήσετε. Είναι ο …Ποιητής!!!

Το θαυμάσιο λοιπόν …ποίημα “EleanorRigby”, βρίσκεται στο άλμπουμ “Revolver”(Beatles/1966)

https://youtu.be/HuS5NuXRb5Y

“ELEANOR RIGBY”
(Lennon/McCartney)

Ah, look at all the lonely people
Ah, look at all the lonely people

Eleanor Rigby, picks up the rice
in the church where a wedding has been
Lives in a dream

Waits at the window, wearing the face
that she keeps in a jar by the door
Who is it for

All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?

Father McKenzie, writing the words
of a sermon that no one will hear
No one comes near

Look at him working, darning his socks
in the night when there's nobody there
What does he care

All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?

Ah, look at all the lonely people
Ah, look at all the lonely people

Eleanor Rigby, died in the church
and was buried along with her name
Nobody came

Father McKenzie, wiping the dirt
from his hands as he walks from the grave
No one was saved

All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?

Το θέμα δεν είναι το όνομα που αναφέρεται στον τίτλο. Το θέμα είναι οι μοναχικοί άνθρωποι. Με μία προσεκτικότερη ματιά στο στίχο, θα δούμε ότι το τραγούδι εξετάζει το γιατί οι μοναχικοί άνθρωποι, είναι μοναχικοί.

Το τραγούδι έχει δύο ήρωες. Την Eleanor Rigby και τον Father McKenzie. Αυτούς τους δύο, τους συνδέει η εκκλησία. Η Eleanor είναι η επιστάτρια. Αυτό το καταλαβαίνουμε από δύο πληροφορίες. Επειδή “picks up the rice in the church where a wedding has been….”, και επειδή “died in the church...”.
Ίσως εδώ να αναρωτηθείτε: Γιατί οι John & Paul διάλεξαν μια καθαρίστρια για να εκφράσουν αυτό που έχουν να πουν; Μήπως επειδή η Eleanor “Lives in a dream”; Και αν ναι, ποιο είναι αυτό το όνειρο; Μήπως θέλει να παντρευτεί για να πάψει να ζει μόνη κι’ έρημη;

(Οι ποιητές, δεν διαλέγουν ποτέ χαρακτήρες απροσδιόριστους. Κάθε περιγραφή είναι ένα στοιχείο, μία πληροφορία, ένας συμβολισμός και ένα κομμάτι από το παζλ του τραγουδιού/ποιήματος).

Το όνειρο της Eleanor, είναι περισσότερο ορατό στον στίχο "wearing a face that she keeps in a jar by the door". Μακιγιάρεται και στέκεται κάθε βράδυ στην πόρτα της, μήπως και την προσέξει κάποιος, αλλά αυτό δεν συμβαίνει.

Έχουμε όμως και τον άλλον μοναχικό ήρωα εδώ. Είναι ο Father McKenzie. Παρ’ όλο που κοινωνικά, βρίσκεται υψηλότερα από την Eleanor, η ζωή του δεν είναι επιτυχημένη. Κανείς δεν ακούει το κήρυγμά του. Κανείς δεν πλησιάζει. “…no one will hear, No one comes near”, και τα βράδια, κάνει αυτό που έκαναν οι γυναίκες της δεκαετίας του 60. Μαντάρει τις κάλτσες του. Δεν νοιάζεται που το κάνει αυτό, γιατί κανείς δεν τον βλέπει.

“darning his socks in the night
when there's nobody there.
What does he care…”.

Θα μπορούσαν ίσως, αυτοί οι δύο μοναχικοί άνθρωποι, να ενώσουν τις ζωές τους, αλλά …δεν γίνεται. Η εκκλησία που απαγορεύει τον γάμο των κληρικών, είναι ένα εμπόδιο αξεπέραστο, και τα ερωτήματα αναδύονται: Ποιος είναι υπεύθυνος για αυτή τη μοναξιά; Αναρωτιούνται οι ποιητές στο ρεφρέν: "Where do they all come from?" Μια γρήγορη απάντηση είναι ότι δεν φταίει κανείς. Είναι απλά μία άσχημη πραγματικότητα. Αλλά γεννιούνται κι’ άλλα ερωτήματα: Γιατί ο Father McKenzie δεν γίνεται –τουλάχιστον- φίλος με την Eleanor; Τη γνωρίζει. Γνωρίζει το όνειρό της, αλλά και τη ζωή της. Το μόνο όμως που φαίνεται να τον ενδιαφέρει πραγματικά, είναι τα ανεπιτυχή του κηρύγματα. Και αυτό που κάνει στην κηδεία της "Wiping the dirt from his hands", μας θυμίζει έναν άλλο Πιλάτο που “νίπτει τας χείρας του”, αποποιούμενος την ευθύνη για τη ζωή αυτής της μοναχικής γυναίκας.

Όλες αυτές οι σκέψεις, είναι ικανές να τροφοδοτήσουν μία ενδιαφέρουσα συζήτηση για το ποιος είναι υπεύθυνος για όλους αυτούς τους μοναχικούς ανθρώπους. Ίσως είναι οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι. Ίσως οι θεσμοί (η εκκλησία στην προκειμένη περίπτωση). Ίσως η αδιαφορία των άλλων ανθρώπων…

Η Eleanor Rigby "died in the church and was buried along with her name", γιατί δεν είχε ούτε παιδιά, αλλά ούτε και φίλους. Δεν γνωρίζω αν οι John & Paul, έστειλαν ένα μήνυμα στην εκκλησία με αυτό το τραγούδι. Το βέβαιο είναι, ότι το τραγούδι αυτό είναι ένα …ποίημα!!!

Ποιητικές Επινοήσεις:
-Η επανάληψη, έχει εδώ την τιμητική της. Η λέξη "lonely" ακούγεται 10 φορές.
-Το ρητορικό ερώτημα του ρεφρέν, χρησιμοποιείται πολύ δυναμικά και δείχνει ότι οι Beatles δεν έχουν τις απαντήσεις, αλλά απλά παρατηρούν και σημειώνουν την ανθρώπινη μοναξιά.
-Το "Ah" κάνει απαλό fade out και δημιουργεί ένα “τραγικό” effect.
-Περιέχει εικόνες: “Picking up rice”, “darning socks”, “wiping hands”.
-Μεταφορικές έννοιες: "Wearing the face that she keeps in a jar by the door", "Lives in a dream".

Μουσικές Επινοήσεις:
-Ακούστε τα βιολιά και τα τσέλα να παίζουν μαζί με τις ηλεκτρικές κιθάρες. Είναι ένα εύρημα για τη συγκεκριμένη δεκαετία.
-Ακούστε τις αρμονίες των φωνών στο ρεφρέν. Βγάζουν ένα κλάμα. Ένα μοιρολόι.
-Ισορροπούν έτσι, με τη μοναχική φωνή των κουπλέ που ακούγεται καθαρή και μπορεί ο καθένας να ακούει τα λόγια και να “βλέπει” τις εικόνες.
-Προσέξτε το φινάλε του τραγουδιού. Δεν κάνει fade out, αλλά έχει φινάλε. Όπως είχε φινάλε και η ζωή της Eleanor Rigby.
-Διαβάστε το ρεφρέν, αλλά μην το τραγουδήσετε. Απλά διαβάστε το!!!

“All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?”

Δεν τίθεται το …ερώτημα;

Το άρθρο, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 10 Μαρτίου 2005, στη μόνιμη στήλη "Καμία Συμπάθεια για τον Διάβολο", που διαθέτω στο musicheaven.gr